مقالات
شار نوری یا لومن (Lm) چیست؟
شاید برای شما هم پیش‌آمده باشد که برای روشنایی منزل یا محل کار خود نیاز به محاسبه میزان روشنایی لازم برای محیط داشته‌اید تا تعداد لامپ و چراغ موردنیاز متناسب با مساحت را به دست آورید. شار نوری جزو پرکاربردترین اصطلاحات در زمینه نور و روشنایی است. هر لامپ روشنایی بر روی جعبه خود حاوی اطلاعاتی است که مهم‌ترین آنها شار نوری است. شار نوری با توان لامپ که علامت اختصاری آن W است متفاوت بوده و مفهومی جداگانه دارد. توان لامپ فقط میزان مصرف الکتریسیته برای تولید نور را مشخص می‌کند؛ اما شار نوری به میزان نور تولید شده از یک منبع نور در واحد زمان اطلاق می‌شود و واحد آن لومن است.
هر اندازه که لومن لامپ بیشتر باشد میزان روشنایی محیطی آن بیشترخواهدبود. دراین بین گروه‌های مختلفی از لامپ‌ها هستند که شار نوری بالایی تولید می‌کنند ازجمله لامپ متال هالید، این لامپ به نسبت توان مصرف خود بالاترین شار نوری را تولید می‌کند که از خانواده لامپ LED نیز قدرتمندتر است. در بخش لامپ یووی صنایع هم لامپ فلورسنت یووی اسرام و فیلیپس بالاترین شار نوری را در بین برندهای دیگر دارا هستند. برای فعالان عرصه سینما و استودیو نیز لامپ‌هایی که شار نوری بالا داشته باشند در اولویت قرار دارند لامپ سینمایی بخصوص در لوکیشن‌های وسیع حتماً باید شار نوری (LM) بسیار بالایی داشته باشد. اما مفاهیم دیگری در زمینه نورپردازی وجود دارند که به آنها می‌پردازیم.
لوکس نور (LUX) چیست؟
لوکس نور واحد اندازه‌گیری شدت روشنایی در محیط است که انسان به‌وسیله چشم خود درک می‌کند. واحد شدت روشنایی دستگاه SI لوکس است و مقدار تابش نور از یک منبع بر سطح مشخص رانشان می‌دهد. یک لوکس میزان یک لومن نور تابیده شده از لامپ بر سطحی به‌اندازه یک مترمربع است. در نورپردازی لومن منبع نور ثابت است؛ اما لوکس نور عدد متغیری داشته و به عواملی بستگی دارد. جنس محیط و فاصله منبع نور از سطح همچنین زاویه تابش از مهم‌ترین آنها هستند. هرچه فاصله منبع نور از سطح موردنظر بیشتر باشد شدت روشنایی (LUX) کمتر خواهد شد.
زاویه تابش هرچه بیشتر باشد باز هم شدت روشنایی کاهش خواهد یافت. ضریب جذب دیوارها و کف به دلیل متریال آنها در نورپردازی و اندازه لوکس نور بسیار اثرگذار است. میزان براق با مات بودن، صیقلی بودن در محیط بر این واحد تأثیر مستقیم دارند؛ بنابراین شار نوری منبع نور که دراین‌بین عدد ثابتی است لزوماً موجب ایجاد روشنایی کافی نخواهد بود و مجموعه عوامل دیگر دخیل در این موضوع هستند.
چه نوع لامپ‌هایی برای روشنایی منزل مناسب‌تر هستند؟
برای پاسخ به این پرسش عواملی ازنظر رنگ دیوارها و نوع پوشش کف می‌تواند مهم باشد. استفاده از کاغذدیواری با رنگ‌های روشن یا میانه و بازتاب آنها و همچنین کلیت رنگ به‌کاررفته در اشیا و مبلمان و لوازم دیگر نیز بر انتخاب نوع و رنگ نور لامپ تأثیر دارند. انتخاب شار نوری مناسب باتوجه‌به سلیقه ما در کم یا پرنور بودن محیط نیز عامل دیگری است. افراد زیادی هستند که نور کم برای خصوصاً اتاق نشیمن یا اتاق تلویزیون می‌خواهند تا آرامش بیشتری بر محیط حاکم باشد؛ بنابراین همیشه بالابودن شار نوری ملاک نیست و پایین‌بودن آن هم در یک انتخاب خوب دخیل است.
معمولاً در قسمت پذیرایی و آشپزخانه و اتاق‌خواب به نور بیشتر نیاز داریم که آنجا استفاده از لامپی که شار نوری بالا دارد مناسب خواهد بود. لامپ هالوژن سوزنی در انواع لوستر و چراغ سقفی مدرن مصرف زیادی دارد و ایجاد نور گرم و دلنشین برای محیط منزل دارد. گروه لامپ هالوژن در نورپردازی منزل مهم‌ترین لامپ خانگی محسوب می‌گردد. برای نور شاخص دیگری دراین‌بین وجود دارد به نام شناسه نمود رنگ یا CRI که دال بر عبارت COLOR RENDERING INDEX دارد وبه مفهوم میزان طراوت کیفیت نور برای تشخیص صحیح رنگ‌ها است.
چه نوع چراغ‌هایی برای روشنایی مراکز خرید و فروشگاه‌ها مناسب هستند؟
امروزه انواع چراغ LED و چراغ‌های متال هالید و هالوژن اسپات برای این مکان‌ها به کار می‌روند. چراغ دکوراتیو اسپات که لامپ هالوژنی کاسه فلزی دارد برای نورپردازی فروشگاه‌ها بسیار مناسب بوده و نور بسیار زیبایی دارد. در فروشگاه‌های برندهای مطرح دنیا از این نوع لامپ و چراغ استفاده می‌شود. لامپ LED به دلیل تکنولوژی آن CRI پایین‌تری به نسبت لامپ‌های دیگر دارند و بیشتر برای روشنایی کلی یک پاساژ یا محیطی مانند پارکینگ و راه‌پله دارند؛ اما در نورپردازی داخل فروشگاه حتماً باید از لامپی که در شاخص شناسه نمود رنگ نمره بالایی دارد استفاده کرد تا محصولات در بهترین حالت خودنمایش داده شود و به‌اصطلاح روح داشته باشند. خصوصاً در لباس‌فروشی و طلا و جواهرفروشی این موضوع بسیار مهم است و یکی از گزینه‌های مطرح در چنین لامپ‌هایی گروه لامپ هالوژن کاسه‌ای هستند که نور بسیار زیبایی دارند. لامپ هالوژن از نظر شار نوری نیز لامپی حایز اهمیت بوده و در کنار زیبایی نور ازاین فاکتور نیز بهره خوبی برده است.
هرچند شار نوری آن به لامپ LED نمی‌رسد؛ اما با مواردی که گفته شد برای نورپردازی داخل فروشگاه این لامپ ارجح‌تر است. لامپ ال‌ای‌دی زیبایی نور نداشته و فقط ایجاد روشنایی بالایی دارد که به‌تنهایی برای مصارف دکوراتیو مناسب نیست و لامپی که برای نور دکوراتیو به کار می‌رود باید خصوصیاتی که برشمردیم را دارا باشد. قطعاً کم‌هزینه بودن لامپ از نظر مصرف برق آن را به گزینه اصلی خرید تبدیل نمی‌کند و بنا به شرایط و مقتضیات محیط نورپردازی فاکتورهای دیگری ملاک خواهند بود. یک فروشگاه هزینه‌های زیادی برای دیده‌شدن و تأثیرگذاری بر افراد می‌کند که قطعاً نور به‌عنوان روشنایی‌بخش به کل فروشگاه و محصولات موجود در آن نقش اصلی در نمایش کالاها و جلوه‌گری آنها خواهد داشت.
منظور از واژه بهره نوری چیست؟
میزان شار نوری یک لامپ به توان مصرفی آن عدد لومن بروات (Lm/w) رانشان می‌دهد که به آن بهره نوری نیز می‌گویند. هرچه این عدد بزرگ‌تر باشد به بهره‌وری لامپ بالاتر است به این شکل که شار نوری منبع به‌ازای هر وات مصرف سنجیده می‌شود. در بین مشخصات چاپ شده بر روی جعبه لامپ این شاخص نیز به چشم می‌خورد. لامپ ال‌ای‌دی در بین انواع لامپ‌ها بیشترین عدد را دارا بوده وبا مصرف وات کمتر شار نوری بالاتری را تولید می‌کند. همان‌طور که اشاره شد هر لامپ بنا بر شرایط محیط باید خریداری شود و صرفاً کم‌مصرف بودن آن برای انتخاب کافی نخواهد بود. از نظر مصرف کمتر و شاخص لومن بروات لامپ کم‌مصرف نیز عدد بالایی دارد و به نسبت توان اسمی لامپ شار نوری بالایی را تولید می‌کند.
برخلاف تصور فقط این دودسته لامپ نیستند که با مصرف برق کمتر شار نوری بالایی تولید می‌کنند، خانواده لامپ متال در بین انواع لامپ‌ها از این نظر رتبه بالایی داشته بعلاوه اینکه از نظر کیفیت و زیبایی نور به‌هیچ‌عنوان با لامپ ال‌ای‌دی و لامپ کم‌مصرف قابل‌قیاس نیست ودرحقیقیت چند فاکتور مهم در نورپردازی را با هم دارد و این امتیاز بزرگی برای آن محسوب می‌گردد. دنیای نور و انواع لامپ‌ها بسیار گسترده است وبا پیشرفت تکنولوژی تولید لامپ امروزه تنوع بالایی در این محصول پایه به وجود آمده است تا نورپردازی منزل و ساختمان‌های اداری و تجاری مدرن‌تر و جلوه‌گرتر باشد.